Publikacje Dla seniora

Pracując z seniorami staram się nie pozostawiać przypadkowi tego, co wydarzy się danego dnia. Specyfika tej pracy wskazuje na nieprzewidywalność warunków, ale warto mieć choćby zarys planu działania. Korzystam z wielu pomocy naukowych, kart pracy, scenariuszy. Każdy z nich zawiera zadania wspomagające pamięć, koordynację wzrokową, myślenie abstrakcyjne, zdolność liczenia. Obecnie nowością podczas moich zajęć jest pakiet terapeutyczny autorstwa Małgorzaty Kospin.

Zanim wysuniemy propozycję tego jak może wyglądać terapia zajęciowa dla osób starszych powinniśmy zwrócić uwagę na to, że nadal duża ilość ludzi nie ma pojęciu o samym jej istnieniu. Świetlice w Domach Opieki czy Domach Dziennego Pobytu w dalszym ciągu kojarzą się raczej z zajmowaniem czasu wolnego w celu zapobiegania nudzie i samotności. Poniekąd, jest to również jednym z celów terapii zajęciowej dla osób starszych, jednak w procesie planowania zajęć terapeutycznych, terapeuci stawiają sobie cele zgodne z bardziej szczegółowymi i indywidualnymi potrzebami podopiecznych.

Pamiętnik jako nowa forma terapii to nowość, której warto się przyjrzeć z bliska. Ukazała się bardzo użyteczna i atrakcyjna publikacja "Pamiętnik", która nadaje osobom starszym i schorowanym sens i może być przepustką do normalnego funkcjonowania. Pisanie staje się zachętą do aktywizacji i wyjścia z kręgu samotności. Pisanie pamiętnika może się kojarzyć w wieloraki sposób. Należy osobie starszej po pierwsze pokazać sens tego zadania i korzyści jakie mogą z niego wynikać. Pamiętnik dla seniora to pomoc w jego codzienności. Pamiętnik osoby starszej to spisywanie przeżyć, emocji, zdarzeń, wylewanie na papier niejako swojej  duszy.

Ćwiczenia poprawiające pamięć dla seniorów są coraz bardziej popularne i zainteresowanie nimi zwiększa się z roku na rok. Ćwiczenia na pamięć dla seniorów podbijają kolejne serca a spowodowane jest to wieloma czynnikami. Po pierwsze ćwiczeniami na pamięć interesują się ci, u których wiek niesie ze sobą problemy pamięciowe. Jest to rzecz normalna, że z wiekiem nasza pamięć płata nam figle. Każdy po 60 – tym roku życia może doświadczać pewnych braków w swojej pamięci. Następnym powodem dla którego interesujemy się ćwiczeniami pamięci dla seniorów są choroby. 

Trening mózgu dla seniora staje się w dzisiejszym świecie niemal czymś oczywistym. Dziś świat pełen jest propozycji na to jak poprawić swoją pamięć. Musimy o pamięci i treningu mózgu pamiętać by do końca swych dni cieszyć się z dobrze funkcjonującego mózgu. Ćwiczenia wspomagające pamięć seniorów to coś co staje się coraz popularniejsze.

Czas wolny dla osób starszych to tylko jeden z wielu problemów z jakimi muszą sobie radzić. Kolejne duże wyzwania jakie spotykają seniorów na emeryturze czy jeszcze podczas pracy zawodowej to: samotność, nudności wynikające z bycie samym w domu, zmiana pozycji jaką się pełniło w rodzinie, niezrozumienie często zepchnięcie na margines i choroby jakie naturalnie występują w wieku senioralnym. To tylko niektóre z trudności jakie senior może przeżywać. Jak zatem możemy mu pomóc? Skupmy się na pierwszym z elementów jakim jest czas wolny.

Każdy z nas ma jakieś nawyki. Jedne zaliczamy do tych dobrych nawyków drugie do tych gorszych. Warto zadać sobie pytanie czy także jeśli chodzi o naszą pamięć mamy jakieś nawyki? Okazuje się, że jak najbardziej tak jak reszta naszego organizuj tak i nasza pamięć i nasz mózg przyzwyczaja się do pewnych zachowań i działań. Nasze codzienne zachowania wpływają na nasze nawyki nie tylko żywieniowe czy związane z chociażby planowaniem czasem, nasze nawyki mogą wpłynąć i wpływają na naszą pamięć. Dziś o siedmiu nawykach dobrej pamięci. Czyli o tym jak w sposób przemyślany pomóc naszemu zapamiętywaniu i wpłynąć na lepszą pamięć.

Sudoku jako gra i zabawa dla seniorów cieszy się coraz większym zainteresowaniem. Jest to nic innego jak liczbowa łamigłówka, której zasady są bardzo proste. Po ich zrozumieniu każdy będzie śmiało sięgał po tą formę pracy nad swoją pamięcią. Sudoku jako gra pamięciowa dla seniorów wspaniale stymuluje szare komórki do rozwoju dzięki temu nasze kojarzenie i obserwacja polepsza się.

Wykreślanka jest grą dla seniorów polegającą na odnajdywaniu ukrytych w wykreślance słów. Wykreślanka dla seniorów jako gra różni się od tych dla dzieci. Przede wszystkim różnica w wykreślance dla seniorów i dla dzieci polega na wielkości liter i na rodzaju haseł jakie muszą odnaleźć osoby starsze. Zabawa w wykreślanie słów to świetny pomysł na poradzenie sobie z nudą i  ćwiczenie pamięci seniorów. Wyrazy jakie są w wykreślance można znaleźć pionowo, poziomo i na skos ale także zdarzają się słowa zapisane wspak. Wykreślanka to nic innego jak zabawa w szukanie słów. Uwielbiana przez dzieci ale także przez osoby starsze. 

Kolorowanie najbardziej kojarzy nam się z dzieciństwem bo to najczęściej właśnie wtedy mieliśmy do czynienia z kolorowaniem.  Znów dzieciństwo kojarzy nam się z beztroską, wolnością, brakiem obowiązków, zabawą i dobrym czasem. Dlatego też osoby dorosłe są tak zachwycone kolorowaniem. To właśnie dzięki tej prostej czynności mogą natychmiast przenieść się do świata pełnego radości i uśmiechu.  Kolorowanki mają wiele zalet i dziś właśnie o tych zaletach opowiemy. Zastanowimy się jakie korzyści ma kolorowanie w starszym wieku? Co sprawia ze tak ochoczo sięgamy po tą zabawę?

       Terapia zajęciowa w pracy z osobą starszą jest nie tylko metodą terapeutyczną i rehabilitacyjną, przywraca ze stanu izolacji i niemożności do normalnego życia, ale zapewnia poczucie wartości, potrzebę piękna i nadaje sens istnienia jednostkom często mniej sprawnym i odrzuconym. Naukowe badania dowodzą, że terapia zajęciowa przyczynia się do redukcji depresji, lęku, fobii, obsesji i innych schorzeń wieku starszego, ułatwia nawiązanie kontaktów społecznych, integrację w grupie, już samo oglądanie dzieł sztuki i wykonywanie terapii sztuką dostarcza przyjemności, poprawia ogólny stan psychofizyczny, rozwija intelektualnie i pobudza kreatywność.

Istotą terapii zajęciowej jest właśnie zajęcie. To przez wykonywanie rozmaitych czynności osoby starsze biorące udział w zajęciach terapeutycznych pobudzają swoją sprawność, stymulują wygaszone lub wygasające zmysły. Zajęcia te, w zamyśle powinny pozytywnie wpływać na stan biopsychospołeczny seniorów.

Do tego warto zwrócić uwagę na plan dnia który jest jakże ważny w naszym funkcjonowaniu. Już od najmłodszych lat mamy ustalony harmonogram. Chodzimy do przedszkola, szkoły, na studia, do pracy i to wszystko powoduje że nasz plan dnia jest ułożony. Jednak kiedy przechodzimy na emeryturę to my jako jednostki musimy sobie zorganizować dzień i niejako ułożyć od nowa plan dnia. I tu pojawia się wyzwaniem przed którym staje każdy terapeuta zajęciowy i każdy senior. Jak zorganizować dzień? Jak stworzyć plan dnia od początku od podstaw?

Jak zachęcić ośrodki pomocy społecznej do tego by szkoliły swoje pielęgniarki, terapeutów, opiekunów i innych pracowników? Na to pytanie odpowiemy w artykule. Jak wynika z badań każda złotówka wydana na doszkolenie pracownika przynosi 170% zysku dla naszej instytucji. To niesamowite jak wielką moc mają szkolenia w ośrodkach pomocy społecznej.  Tą świetną wiadomość przyćmiewa to że mniej niż pięćdziesiąt procent placówek inwestuje w rozwój swoich pracowników. Dlaczego? Dlatego ze nie wierzymy w skuteczność szkoleń. Szkolenia dla pomocy społecznej wydają nam się niejednokrotnie przykrym obowiązkiem niż formą podniesienia atrakcyjności placówki, formą motywacji pracowników czy formą nagrody.

Osoby starsze mają nie tyle zupełnie inne potrzeby co zmodyfikowane. Każdy z nas w zależności od wieku, pochodzenia, kultury czy poglądów ma inne potrzeby. Tak jest z osobami starszymi. Kiedy przechodzimy na emeryturę okazuje się że nasze potrzeby się zmieniają, modyfikują są inne niż były wcześniej. To nie jest nic złego że nasze potrzeby ulegają zmianie. Mówi o tym chociażby Maslow w swojej piramidzie potrzeb. Rzeczą normalną jest zmiana poglądów przekonań i potrzeb. Zastanówmy się więc czy seniorzy mają inne potrzeby niż pozostała część społeczeństwa?

Terapia zajęciowa jest formą rehabilitacji. Jest to rehabilitacja ruchowa, intelektualna, artystyczna, samoobsługowa i społeczna. Terapia zajęciowa daje osobie starszej, chorej, niesprawnej intelektualnie czy fizycznie możliwość powrócenia do samodzielnego funkcjonowania. Terapia stwarza przestrzeń do rozwoju ale też do nie cofania się. Parafrazując znane zdanie „ Ten kto nie poddaje się terapii zajęciowej ten się cofa”. Pod okiem specjalisty jakim jest terapeuta zajęciowy, osoba niepełnosprawna fizycznie, intelektualnie lub starsza ćwiczy czynności dnia codziennego wykonując różnego rodzaju zadania jakie stawia przed nim terapeuta.

Terapeuci coraz częściej podczas planowania zajęć poszukują nowych form terapii. Dzieje się tak, nie tylko dlatego, że są oni rządni wiedzy, ale dlatego też, że klienci stają się coraz bardziej wymagający. Mówiąc o nowych formach terapii mam na myśli nie tylko innowacyjne podejścia wypracowane przez dziedzinę jaką jest terapia zajęciowa, takie jak np. opisywane wcześniej podejście Person Centred Practice; ale wprowadzenie w program tych narzędzi, które już istnieją choć nie stosowano ich w procesie terapeutycznym.

Jak poprawić pamięć i koncentrację s starszym wieku?

Wraz z wiekiem często dostrzegamy ubytki w naszej pamięci. Myślimy niejednokrotnie że to coś poza naturalnego. Okazuje się jednak że zmiany w naszej pamięci zachodzą całe życie a na starość możemy doświadczać małych czy większych problemów z pamięcią. 

Coraz częściej zdarza nam się o czymś zapomnieć. Coraz szybciej ulegamy dezorientacji i nie jesteśmy w stanie na długi czas skupić się na jednej rzeczy.  Nauka i przyswajanie nowych informacji przychodzi nam coraz trudniej. Jak więc zatem poprawić swoją pamięć w starszym wieku?

Woda to coś bez czego nikt z nas nie jest w stanie przeżyć. Woda to jeden z głównych składników pokarmowych. Woda transportuje, wypłukuje z toksyn, oczyszcza nasz organizm. Woda jest naszym sprzymierzeńcem wspomaga procesy metaboliczne w organizmie, neutralizuje zły wpływ używek na nasz mózg i organizm. Każdy z nas zatem wie że picie wody jest dobre. Nie każdy natomiast wie że jej brak może spowodować duże zniszczenie dla naszego organizmu. Zastanawiasz się co to może być? Jak brak wody może wpłynąć na nasz mózg? Jeśli tak czytaj dalej a dowiesz się jakie są najpopularniejsze objawy odwonienia.

Problemy z pamięcią? Jak im skutecznie zapobiec?

Nie pamiętasz nazwiska aktora, którego uwielbiałaś w swej młodości? Zapomniałaś gdzie zostawiłaś telefon czy okulary? Nie pamiętasz terminów wizyt u lekarzy? Takie kłopoty z pamięcią mieszczą się w granicach normy. Co zrobić by jej nie przekroczyć? Poznaj siedem skutecznych metod poprawy swojej pamięci i zapanuj nad nią.

Wierząc, że posiadamy już choćby szczątkową wiedzę dotyczącą terapii zajęciowej, powyższy temat zacznę od wyjaśnienia czym jest animacja czasu wolnego. Jak mówi literatura, animacja czasu wolnego, to „intencjonalne kierowanie ludźmi w czasie wolnym poprzez włączanie i bezpośrednio do określonej aktywności. Celem tak rozumianej animacji jest wzbogacenie czasu wolnego wartościami, które dają szansę zaspokojenia potrzeb człowieka”

Czym jest wspomniana w tytule terapia reminiscencyjna?  Jak wskazuje słownik języka polskiego, reminiscencja to wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane. Zatem terapia stosująca reminiscencję polega na oddziaływaniu na psychikę chorego, podopiecznego, poprzez przywołanie najważniejszych, najbardziej istotnych i silnych wspomnień z przeszłości. Terapię reminiscencyjną uważa się za jedną z pozafarmakologicznych metod leczenia. Wymienia się ją wraz z terapią zajęciową, kinezyterapią czy fizjoterapią.

Aktywizacja osób starszych oraz prawidłowa organizacja zajęć i czasu wolnego stanowić może źródło rozwoju osób w podeszłym wieku.

Osób starszych w naszym społeczeństwie jest coraz więcej. W Polsce większość osób starszych jest nieaktywna zawodowa. A wile osób po 60 roku życia mogła by być aktywna zawodowo, społecznie czy w każdej innej formie. Aktywność w każdej formie to wspaniała alternatywa dla tych którzy chcą pożytecznie spędzić swój wolny czas. 

Aktywizacja seniorów to wyzwanie jakie stoi przed nami i na jakie musimy się przygotować. Aktywny senior to aktywne społeczeństwo i ta myśl powinna nam przyświecać jeśli mówimy o aktywizacji osób starszych w dalszej i długofalowej perspektywie. 

Mężczyźni i kobiety na całym świecie odwracają się od tradycyjnej medycyny i poszukują naturalnych metod poprawy zdrowia, rozwiązaniem może być aromaterapia.  

Aromaterapia to  tradycyjna metodę medycyny naturalnej, w której stosowane są naturalne, roślinne olejki eteryczne. Olejki eteryczne są lotnymi cieczami o intensywnym zapachu, oleistej konsystencji, barwy żółtej, słomkowej lub bezbarwne, czasem charakteryzują się intensywniejszą barwą, np. niebieską (olejek rumiankowy). Wszystkie olejki w różnym stopniu działają przeciwbakteryjnie, odkażająco, przeciwzapalnie a nawet przeciw wirusowo. Właściwe zastosowanie olejków pobudza układ odpornościowy organizmu, zwiększa odporność na zakażenia, poprawia krążenie, działa przeciwbólowo. Ważnym obszarem zastosowania olejków eterycznych jest oddziaływanie na psychikę człowieka.

Większości z nas terapia ręki lub jak widnieje w tytule artykułu, terapia grafomotoryczna kojarzy się z pracą z dziećmi. Ale czy to jedyny obszar jej zastosowań? Zacznijmy w takim razie od samego zagadnienia. Terapia, jak wiemy, to pewien określony sposób działania, leczenia, usprawniania, za pomocą odpowiednio dobranych zabiegów, metod. Natomiast grafomotoryka dotyczy manualnej sprawności rąk. Sprawność ta, przejawia się w precyzji ruchów dłoni i palców oraz przez odpowiednie prędkości wykonywanych czynności.

Z wiekiem nasze dłonie stają się coraz mniej sprawne i palce zaczynają sztywnieć. Dlatego tak ważne jest ćwiczenie naszej motoryki by być sprawnym i samodzielnym w życiu codziennym. Terapia poprzez wykonywanie określonych ruchów palców czy dłoni może wydawać się dziecinna jednak badania potwierdzają że to dzięki pracy nad grafomotoryką pozostajemy sprawni przez długie lata.

Co dają nasze szkolenia z pomocy społecznej? Na początku naszej kariery zawodowej mamy dużą motywację i chęć do tego by podnosić swoje kwalifikacje zawodowe. Zależy nam na tym by zdobyć dobrą pracę czy lepsze stanowisko. Z czasem kiedy pracujemy wydaje nam się ze rozwój zawodowy nie jest już potrzebny a szkolenie to zbędna strata czasu. A okazuje się że szkolenia mogą nam dać wiele korzyści tych osobistych jak i społecznych.

Reumatoidalne zapalenie stawów (gościec) to przewlekła choroba o charakterze ogólnoustrojowym i dotyczy tkanki  łącznej całego ciała. Istotą choroby jest proces zapalny, który  rozpoczyna  się wewnątrz stawu.  Choroba przebiega z okresami zaostrzeń i remisji, wraz z jej rozwojem dochodzi do ograniczenia sprawności, z czasem do inwalidztwa.

Hortiterapia to terapia ogrodem ( ogrodoterapia), która poprawia psychiczny i fizyczny stan człowieka w każdym wieku oraz wspomaga tradycyjne metody rehabilitacji.  

Zajęcia z ogrodoterapii  są prowadzone  w domach opieki, w szpitalach , hospicjach,  ośrodkach uzależnień, więzieniach, szkołach, ogrodach botanicznych.

Jedną z chorób osób starszych jest niedożywienie, do którego dochodzi wskutek głodzenia organizmu (to stan niedoboru pokarmu w stosunku do potrzeb). Spośród 7 miliardów ludzi zamieszkujących Ziemię 1/3 jest prawidłowo odżywionych, 1/3 jest niedożywionych a 1/3 ma nadwagę i otyłość.

Motywacja do regularnej aktywności jest szczególnie ważna dla seniora.  Z  wiekiem coraz mniej chce się nam wychodzić z domu, pojawiają się częste drzemki i oglądanie godzinami telewizji bez względu na to czy nas to interesuje. Zminimalizowanie poczucia osamotnienia, poprawienie jakości życia oraz radość zapewni nam posiadanie psa.

Każdy z nas marzy o wakacjach, bez w względu na wiek. Dzieci cieszą się, bo nie ma szkoły. Dorośli mają przerwę w pracy a seniorzy ? Nasi bliscy (rodzice, dziadkowie), pacjenci, mieszkańcy placówek pomocowych już nie pracują, mają sporo czasu wolnego. Dlatego wakacje powinny być dla nich również powodem do radości. To jest czas, gdy nie trzeba nigdzie się śpieszyć, można robić to na co ma się ochotę a przede wszystkim można więcej czasu spędzać razem. Wykorzystać ten czas żeby cieszyć się ze swoim towarzystwem.

Terapia zajęciowa jest formą aktywizacji, której głównym celem jest podnoszenie sprawności za pomocą konkretnych zajęć, czynności i pracy. Zajęcia terapeutyczne mają podtrzymać aktywność, odwracać uwagę od niepokojących myśli i wyobraźni, przywracać utraconą sprawność, dodawać wiary we własne możliwości, podnosić samoocenę a przede wszystkim zwiększać samodzielność.

Ćwiczenia poprawiające wzrok.

Czy można poprawić wzrok ćwicząc go? Jak przekonują specjaliści tak. Wystarczy jedynie systematycznie ćwiczyć swój wzrok.

Wszystko zaczęło się od amerykańskiego okulisty Williama Bates, który w latach 20 tych stwierdził iż napięcie jest głównym wrogiem oczu. Stąd też teoria by oczy jak najczęściej rozluźniać co do czego sam W. Bates zachęca.

Problemy z pamięcią? Jak im skutecznie zapobiec?

Nie pamiętasz nazwiska aktora, którego uwielbiałaś w swej młodości? Zapomniałaś gdzie zostawiłaś telefon czy okulary? Nie pamiętasz terminów wizyt u lekarzy? Takie kłopoty z pamięcią mieszczą się w granicach normy. Co zrobić by jej nie przekroczyć? Poznaj siedem skutecznych metod poprawy swojej pamięci i zapanuj nad nią.

Jak oszczędzać prawdziwe pieniądze?

Jak zaoszczędzić na wakacje, na święta, na wypad na narty czy chociażby nową zimową garderobę?

Zacznijmy może od tego czym są oszczędności? Oszczędności to zasoby pieniężne, gotówkowe które nie zostały spożytkowane na konsumpcje. Czyli są to środki których w danym miesiącu nie wydaliśmy.

Czym są mnemotechniki?

Te proste techniki pamięciowe, niewątpliwie ułatwią Ci zapamiętywanie. Polegają one zazwyczaj na  skojarzeniu nowej informacji z jakimś obrazem, słowem, zdaniem czy scenką.

Dieta MIND jest dość prosta. Składa się na nią 10 grup produktów bogatych w witaminy, minerały, substancje odżywcze i tłuszcze, które pozytywnie oddziałują na nasz mózg.

Przede wszystkim dieta zaleca wprowadzenie dużej ilości zielonych warzyw liściastych m.in. jarmużu, brokułów, różnych odmian sałat, szpinaku i kalarepy, czyli warzyw bogatych w witaminę C i A. Produkty te należy jeść przynajmniej 2 razy w tygodniu, zaś najlepszy efekt daje spożywanie ich 6 razy w tygodniu.

Podobnie, jak w większości diet, również w diecie MIND podkreśla się znaczenie spożywania warzyw w ogóle. Zjadanie jednej sałatki dziennie czy chociażby jednego warzywa jest bardzo rekomendowane przez specjalistów od spraw żywienia.

To co potocznie nazywamy demencja miażdżycą czy zapominaniem się to nic innego jak brak zapamiętywania wydarzeń przywołania w pamięci tego co stało się wczoraj. Często natomiast możemy zauważyć ze osoby starsze pamiętają wydarzenia z przyszłości I to w szczegółach.

Przygotowania do świąt: mierz siły na zamiary
Przy przygotowywaniu się do świąt Bożego Narodzenia należy pamiętać o pierwszej podstawowej zasadzie – Mierz siły na zamiary. Oczywiście że wszyscy chcemy pokazać się z jak najlepszej strony i zrobić coś niesamowitego na święta. Nawet osoby które normalnie stronią od kuchni zaczynają się w niej pojawiać znacznie częściej przed świętami.

CO NAJPIERW 
O miejsce w placówce opiekuńczej staramy się z wielu różnych powodów. Często jest to ostateczność, gdy warunki dotychczasowe nie zapewniają danej osobie wystarczającej opieki. Dotyczy to części osób z chorobami psychicznymi, upośledzeniem umysłowym czy osób starszych. W tej ostatniej grupie znajdują się jednak coraz częściej osoby (podobnie jak na Zachodzie), które świadomie dokonują takiego wyboru. Na miejsce w DPS oczekują z niecierpliwością i nadzieją.

Każdy z nas z czasem ma problemy z pamięcią i zapamiętywaniem. Może niektórzy z was myślą że aby poprawić pamięć trzeba włożyć dużo pracy i wysiłku. Ilu z nas ma na to ochotę? Dzięki temu tekstowi dowiesz się, m.in. jak zwiększyć umiejętność zapamiętywania pojęć, słówek, dat czy terminów bez dużego nakładu pracy.

Regularne jedzenie czekolady może obniżać ryzyko udaru mózgu, jednej z głównych przyczyn niepełnosprawności i zgonów na świecie – wynika z analizy przeprowadzonej przez naukowców z Kanady. Informację na ten temat podaje serwis EurekAlert.

To postępująca, degeneracyjna choroba ośrodkowego układu nerwowego, charakteryzująca się występowaniem otępienia.Jest to najczęstsza przyczyna występowania otępienia u osób powyżej 65 roku życia, ale może występować tak że wcześniej. 

Wiesz, że dla Twojego mózgu nie ma większego znaczenia, czy śpisz tylko kilka godzin, czy nie śpisz wcale? Co to oznacza? nic więcej jak tylko to że mózg odczytuje to czy jesteś wyspany czy nie. Nie ma różnicy, czy spałeś godzinę krócej niż powinieneś, czy nie spałeś wcale. 

Każdy z nas marzy o tym by na starość móc cieszyć się dobrą pamięcią. Jednak wielu z nas nie zdaje sobie sprawy z tego, że aby dobra pamięć towarzyszyła nam przez całe życie należy ją ćwiczyć. Zapytajmy się samych siebie ile robimy dla poprawienia naszej pamięci?