Publikacje Dla opiekuna

Zadajemy sobie nie raz pytanie co się dzieje z moim rodzicem? Dlaczego nie potrafię się z nim dogadać? Odpowiedzi na te pytania jest wiele. Ja skupię się na kluczowych dysfunkcjach pojawiających się w naszym organizmie w wieku senioralnym. A są to dysfunkcje utrudniające naszą codzienność ale i komunikację z drugą osobą.

Opieka nas osobą starszą może i powinna dawać dużo zadowolenia i satysfakcji jest po bowiem zajęcie, w którym pomagamy seniorowi w jego codzienności. Jednak nie zawsze się tak dzieje by opiekun doświadczał satysfakcji z wykonywanego zajęcia.

Indywidualny Plan Wsparcia to dokument, który jest używany w planowaniu działań pracy Domu Pomocy społecznej. Indywidualny plan wspierająco aktywizujący służy do tego by planować organizować i systematyzować pracę naszych placówek pomocowych.

Samo słowo animacja ma wiele znaczeń i pochodzi od rzeczowników łacińskich anima – dusza, animatio – ożywienie, animus – wigor i czasownika animo, -are, który w łacinie ma dwa znaczenia: 1) dąć, dmuchać, 2) tchnąć życie w coś, obdarzyć duszą, powoływać do życia. W średniowiecznej łacinie pierwsze znaczenie znika, drugie: tchnąć życie w coś – utrzymuje się, a obok niego pojawia się nowe 3) pobudzić, dawać odwagi, zachęcać, ożywiać, śmiałym czynić.

Metodę SMART z całą pewnością znamy. Słyszeliśmy pewnie nie raz o wyznaczaniu celu za pomocą tej właśnie metody. Ale czy słyszeliśmy o mądrej, inteligentnej i rozsądnej pracy? Czy da się tak pracować? A jeśli tak to co należy zrobić by nasza praca była SMART? Zakładając że od jutra chcesz by twoja praca była inna, byś umiał szybko i efektywnie pracować i być miał więcej czasu dla siebie musisz zastosować się do kilku porad, które przedstawię ci w tym artykule. Metody te to sprawdzone sposoby na inteligentną pracę. Zatem jeśli chcesz coś zmienić zmień to już dziś i wprowadź choć jeden z podanych przeze mnie kroków jaki należy uczynić by być człowiekiem zadowolonym ze swojej pracy.

Pierwsza i najważniejsza rzecz jaką musimy zrozumieć kiedy chcemy pracować z seniorami to nasza otwartość na to co może się zdarzyć. Jak zapewne wiesz w pracy z seniorami może się zdarzyć naprawdę wszystko. Nasza kreatywność w rozwiązywaniu sytuacji trudnych, kryzysowych czy podbramkowych powinna być na bardzo wysokim poziomie. Kreatywność w pracy z seniorami jest nieoceniona, ponieważ wystąpić może tak wiele sytuacji, których nie jesteśmy w stanie sobie wyobrazić i napisać scenariusza na nie wszystkie.

Kursy online weszły do naszej codzienności już na stałe. Platforma jaką jest www.akademia-czas-seniora.pl jest przeznaczona właśnie do tego by dawać wiedzę tym, którzy tej wiedzy szukają. Kursy jakie znajdziecie na stronie są dedykowane osobom, które swoje życie zawodowe poświęcają na pracę z osobami starszymi. Terapeuci zajęciowi, liderzy pomocy społecznej, opiekunowie, i ci wszyscy którzy na co dzień pracują z seniorami mogą w przystępny i dostępny dla siebie sposób dokształcić się za pomocą platformy www.akademia-czas-seniora.pl

Jak wiadomo wraz z wiekiem nasza pamięć ulega zmianie. Funkcje poznawcze dotąd pracujące bez zarzutów nagle płatają nam i to nie małe figle. Gdzie położyłem klucze, gdzie są moje okulary, co zrobiłam z pilotem – te pytania mogą pojawiać się dużo częściej w świecie seniorów niż osób młodszych. Zaburzenia związane z pamięcią martwią każdego, ponieważ wszyscy chcemy mieć jak najlepszą pamięć. Seniorzy bardzo dotkliwie przeżywają swoje nawet najmniejsze potknięcia związane z pamięcią. Często zdarza się że przenoszą niepowodzenia pamięciowe na inne dziedziny życia twierdząc że „już się nie nadaję”, „jestem do niczego”, „kiedyś taki nie byłem” itd.

Terapia zajęciowa to usprawnianie drugiego człowieka seniora, osoby dorosłej czy dziecka w trzech aspektach, w aspekcie fizycznym, psychicznym oraz społecznym. Usprawnienie czy też aktywizacja odbywa się poprzez różnego typu zajęcia terapeutyczne takie jak manualne, plastyczne, intelektualne czy rozrywkowe. Wszystkie te działania i zajęcia mają na celu rozwój osoby do tego stopnia by była ona jak najbardziej samodzielna.

Jak opiekować się na odległość i czy jest to w ogóle możliwe?

Wielu z nas doświadcza sytuacji w której to wyprowadziło się z rodzinnego miasta a nawet z kraju pozostawiając w miejscu zamieszkania osobę bliską, mamę, tatę, babcie czy dziadka. Po czasie okazuje się że członkowie rodziny potrzebują więcej opieki i więcej zauważenia. Stają się oni słabi, schorowani, i nie rzadko potrzebują codziennego wsparcia ze strony osób trzecich. Wtedy to przychodzi moment by zastanowić się jak wesprzeć te osoby w ich codzienności. Pojawia się pytanie: Co możemy zrobić, mimo tego że znajdujemy się daleko, by opiekować się i zatroszczyć się swoim bliskim czy rodzicem. Jak możemy opiekować się na odległość i czy jest to w ogóle możliwe?

Szukając szkoleń, kursów dla terapeutów zajęciowych natrafić można na propozycje szkoleń i kursów online. E-lerning wydaje się być na tyle nowoczesną formą przekazu wiedzy że nie każdy się na niego decyduje.

Kim jest terapeuta zajęciowy? To pytanie zadaje sobie każdy kto szuka pomysłu na swoją karierę zawodową. Wiele osób chcąc znaleźć pracę swoich marzeń związaną z niesieniem pomocy z chęcią bycia potrzebnym krąży wokół opieki, terapii czy animacji seniorów. To nie dziwi bo praca terapeuty zajęciowego może dawać dużo satysfakcji, spełnienia i szczęścia. Należy sobie jednak odpowiedzieć na pytanie: Kim ten terapeuta zajęciowy jest? Co robi terapeuta zajęciowy każdego dnia? I Gdzie może pracować terapeuta zajęciowy? Na te pytania postaram się odpowiedzieć w tym artykule.

Choroba Alzheimera to jedna z najczęstszych chorób mózgu. Umiemy zrozumieć cierpienie fizyczne natomiast chorobę Alzheimera trudno jest opisać w kilku zdaniach a jeszcze trudniej jest ją zrozumieć. W Polsce 300 tys. Osób cierpi na chorobę Alzheimera, jak wynika z danych GUS. Nie napawa optymizmem zwiększająca się ilość osób po 65 roku życia, jak wynika ze statystyk. To właśnie najczęściej w populacji osób starszych choroba ta występuje najczęściej. Ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera wzrasta wraz z wiekiem co oznacza, że w 2050 roku liczba osób chorych przekroczy milion. Co ważne wraz z wiekiem zachorowalność na tą chorobę się zwiększa. W przedziale wiekowym 65-70 lat jedynie 3% populacji dotknięte jest chorobą Alzheimera. Ale już u osób starszych po 85 roku życia ten procent osób chorych wzrasta do 40%.

Pakiet terapeuty Zajęciowego to zestaw ćwiczeń i książek, które pomogą w pracy terapeutycznej z osobami starszymi. Ćwiczenia można wykonywać grupowo lub indywidualnie. Jest to kompleksowy zestaw ćwiczeń i książek, pozwalający na pracę z każdym seniorem. 

Znajdziemy w nim:

• Origami dla seniorów;
• Trening umysłu - ćwiczenia
• Sudoku 8x8
• Wykreślanka
• "Terapia zajęciowa scenariusze zajęć - zima"

Dzisiejszy świat nie sprzyja ciszy. Żyjemy w pędzie, natłoku informacji i hałasie. Codziennie otrzymujemy informację, bodźce czy dźwięki, które nie są nam potrzebne. Praca, dom, autobus, samochód w tych wszystkich miejscach możemy słyszeć nieustający hałas. Radio, muzyka, wiadomości to tylko niektóre formy zabicia ciszy jakie sami stosujemy.

Pasja w naszym życiu. To nie frazes to realne, namacalne niemal doświadczenie tego co chcę w życiu robić. Długa czasem musi być droga do odkrycia naszych pasji. Jednak z perspektywy czasu widzę, że warto ją podjąć. Życie pasją daje tyle radości, możliwości, rozwoju że chyba nie jesteśmy w stanie zgłębić jej do końca naszych dni. 

Indywidualny Plan Wspierająco Aktywizujący to narzędzie do codziennej pracy z naszymi seniorami. Niestety mało doceniane i często niezauważane. Dlatego w tym artykule chciałabym ci przedstawić jak powinien wyglądać IPW i z jakich elementów się powinien składać.

W każdy poniedziałek i środę o godzinie 9:30 na kanale Youtube Małgorzata Kospin odbywają się zajęcia online pod tytułem senior w domu. Jeśli tylko masz dostęp do internetu zapraszam bardzo serdecznie na spotkanie na żywo. Na kanale Youtube ćwiczymy pamięć, koncentrację, spostrzegawczość, logiczne myślenie, wyobraźnię, kreatywność i wiele innych. Każdego kto ma chęć uczestniczyć w bezpłatnych zajęciach senior w domu bardzo serdecznie zapraszamy do wzięcia w nich udziału. 

Czas-seniora.pl jako pierwszy stworzył kompleksową ofertę, dla terapeutów zajęciowych, opiekunów osób starszych i samych seniorów, pod kontem wydawniczym. Obecnie dostępnych jest wiele publikacji ułatwiających pracę z seniorami jak chociażby seria terapii zajęciowych ale także różnego rodzaju gry i zabawy pamięciowe. Mają one na celu wzmocnić pracę szarych komórek a w efekcie poprawić obszar poznawczy seniorów.

Terapia zajęciowa jest formą rehabilitacji. Wiedza o tym ułatwia nam podejście do uczestnika terapii zajęciowej. Co rehabilitujemy poprzez pracę z terapią zajęciową? Rehabilitujemy czynności fizyczne, rehabilitujemy społecznie i umysłowo. W tych trzech zakresach porusza się cała terapia zajęciowa. Dzięki ćwiczeniom fizycznym, społecznym i umysłowym, senior ćwiczy zdolności jaki może i jakie powinien wykorzystywać w codzienności. Specjalista jakim jest terapeuta zajęciowy powinien wspomagać i być pomocą w trakcie terapii. To jest bardzo ważne by nie wyręczać a być pomocnym. Dzięki temu senior będzie powracał do społeczeństwa będzie samodzielny. A to jest właśnie przedmiotem terapii zajęciowej. Nasi seniorzy powinni być samodzielni.  

Terapia zajęciowa jest rodzajem terapii który dzięki wykonywaniu określonym czynnością wpływa na rozwój psychiczny, pamięciowy, poznawczy i motoryczny pacjenta. Główne metody pracy jakie są wykorzystywane przy terapii zajęciowej to arteterapia, ergoterapia, estetoterapia i zajęcia relaksacyjne. Terapia zajęciowa skupia się na dobrym funkcjonowaniu ciała i umysłu osoby chorej. Terapia zajęciowa najpopularniejsza jest w ośrodkach dla osób niepełnosprawnych, domach opieki społecznej, domach dziennego pobytu lub centrach rehabilitacyjnych.

Terapia w domu, to nic innego jak zorganizowane mniej czy bardziej zajęcia terapeutyczne w domu u chorego. Terapeuta zawsze może dojechać i odwiedzić osobę starszą w domu. Dokładnie tą samą formę terapii możemy wykorzystać przez opiekunów osób starszych, czy członków rodzin seniorów.

Terapia zajęciowa jest formą rehabilitacji. Jest to rehabilitacja ruchowa, intelektualna, artystyczna, samoobsługowa i społeczna. Terapia zajęciowa daje osobie starszej, chorej, niesprawnej intelektualnie czy fizycznie możliwość powrócenia do samodzielnego funkcjonowania. Terapia stwarza przestrzeń do rozwoju ale też do nie cofania się. Parafrazując znane zdanie „ Ten kto nie poddaje się terapii zajęciowej ten się cofa”. Pod okiem specjalisty jakim jest terapeuta zajęciowy, osoba niepełnosprawna fizycznie, intelektualnie lub starsza ćwiczy czynności dnia codziennego wykonując różnego rodzaju zadania jakie stawia przed nim terapeuta.

Pracując z seniorami staram się nie pozostawiać przypadkowi tego, co wydarzy się danego dnia. Specyfika tej pracy wskazuje na nieprzewidywalność warunków, ale warto mieć choćby zarys planu działania. Korzystam z wielu pomocy naukowych, kart pracy, scenariuszy. Każdy z nich zawiera zadania wspomagające pamięć, koordynację wzrokową, myślenie abstrakcyjne, zdolność liczenia. Obecnie nowością podczas moich zajęć jest pakiet terapeutyczny autorstwa Małgorzaty Kospin.

Zanim wysuniemy propozycję tego jak może wyglądać terapia zajęciowa dla osób starszych powinniśmy zwrócić uwagę na to, że nadal duża ilość ludzi nie ma pojęciu o samym jej istnieniu. Świetlice w Domach Opieki czy Domach Dziennego Pobytu w dalszym ciągu kojarzą się raczej z zajmowaniem czasu wolnego w celu zapobiegania nudzie i samotności. Poniekąd, jest to również jednym z celów terapii zajęciowej dla osób starszych, jednak w procesie planowania zajęć terapeutycznych, terapeuci stawiają sobie cele zgodne z bardziej szczegółowymi i indywidualnymi potrzebami podopiecznych.

Pamiętnik jako nowa forma terapii to nowość, której warto się przyjrzeć z bliska. Ukazała się bardzo użyteczna i atrakcyjna publikacja "Pamiętnik", która nadaje osobom starszym i schorowanym sens i może być przepustką do normalnego funkcjonowania. Pisanie staje się zachętą do aktywizacji i wyjścia z kręgu samotności. Pisanie pamiętnika może się kojarzyć w wieloraki sposób. Należy osobie starszej po pierwsze pokazać sens tego zadania i korzyści jakie mogą z niego wynikać. Pamiętnik dla seniora to pomoc w jego codzienności. Pamiętnik osoby starszej to spisywanie przeżyć, emocji, zdarzeń, wylewanie na papier niejako swojej  duszy.

Ćwiczenia poprawiające pamięć dla seniorów są coraz bardziej popularne i zainteresowanie nimi zwiększa się z roku na rok. Ćwiczenia na pamięć dla seniorów podbijają kolejne serca a spowodowane jest to wieloma czynnikami. Po pierwsze ćwiczeniami na pamięć interesują się ci, u których wiek niesie ze sobą problemy pamięciowe. Jest to rzecz normalna, że z wiekiem nasza pamięć płata nam figle. Każdy po 60 – tym roku życia może doświadczać pewnych braków w swojej pamięci. Następnym powodem dla którego interesujemy się ćwiczeniami pamięci dla seniorów są choroby. 

Trening mózgu dla seniora staje się w dzisiejszym świecie niemal czymś oczywistym. Dziś świat pełen jest propozycji na to jak poprawić swoją pamięć. Musimy o pamięci i treningu mózgu pamiętać by do końca swych dni cieszyć się z dobrze funkcjonującego mózgu. Ćwiczenia wspomagające pamięć seniorów to coś co staje się coraz popularniejsze.

Czas wolny dla osób starszych to tylko jeden z wielu problemów z jakimi muszą sobie radzić. Kolejne duże wyzwania jakie spotykają seniorów na emeryturze czy jeszcze podczas pracy zawodowej to: samotność, nudności wynikające z bycie samym w domu, zmiana pozycji jaką się pełniło w rodzinie, niezrozumienie często zepchnięcie na margines i choroby jakie naturalnie występują w wieku senioralnym. To tylko niektóre z trudności jakie senior może przeżywać. Jak zatem możemy mu pomóc? Skupmy się na pierwszym z elementów jakim jest czas wolny.

Każdy z nas ma jakieś nawyki. Jedne zaliczamy do tych dobrych nawyków drugie do tych gorszych. Warto zadać sobie pytanie czy także jeśli chodzi o naszą pamięć mamy jakieś nawyki? Okazuje się, że jak najbardziej tak jak reszta naszego organizuj tak i nasza pamięć i nasz mózg przyzwyczaja się do pewnych zachowań i działań. Nasze codzienne zachowania wpływają na nasze nawyki nie tylko żywieniowe czy związane z chociażby planowaniem czasem, nasze nawyki mogą wpłynąć i wpływają na naszą pamięć. Dziś o siedmiu nawykach dobrej pamięci. Czyli o tym jak w sposób przemyślany pomóc naszemu zapamiętywaniu i wpłynąć na lepszą pamięć.

Sudoku jako gra i zabawa dla seniorów cieszy się coraz większym zainteresowaniem. Jest to nic innego jak liczbowa łamigłówka, której zasady są bardzo proste. Po ich zrozumieniu każdy będzie śmiało sięgał po tą formę pracy nad swoją pamięcią. Sudoku jako gra pamięciowa dla seniorów wspaniale stymuluje szare komórki do rozwoju dzięki temu nasze kojarzenie i obserwacja polepsza się.

Wykreślanka jest grą dla seniorów polegającą na odnajdywaniu ukrytych w wykreślance słów. Wykreślanka dla seniorów jako gra różni się od tych dla dzieci. Przede wszystkim różnica w wykreślance dla seniorów i dla dzieci polega na wielkości liter i na rodzaju haseł jakie muszą odnaleźć osoby starsze. Zabawa w wykreślanie słów to świetny pomysł na poradzenie sobie z nudą i  ćwiczenie pamięci seniorów. Wyrazy jakie są w wykreślance można znaleźć pionowo, poziomo i na skos ale także zdarzają się słowa zapisane wspak. Wykreślanka to nic innego jak zabawa w szukanie słów. Uwielbiana przez dzieci ale także przez osoby starsze. 

Kolorowanie najbardziej kojarzy nam się z dzieciństwem bo to najczęściej właśnie wtedy mieliśmy do czynienia z kolorowaniem.  Znów dzieciństwo kojarzy nam się z beztroską, wolnością, brakiem obowiązków, zabawą i dobrym czasem. Dlatego też osoby dorosłe są tak zachwycone kolorowaniem. To właśnie dzięki tej prostej czynności mogą natychmiast przenieść się do świata pełnego radości i uśmiechu.  Kolorowanki mają wiele zalet i dziś właśnie o tych zaletach opowiemy. Zastanowimy się jakie korzyści ma kolorowanie w starszym wieku? Co sprawia ze tak ochoczo sięgamy po tą zabawę?

       Terapia zajęciowa w pracy z osobą starszą jest nie tylko metodą terapeutyczną i rehabilitacyjną, przywraca ze stanu izolacji i niemożności do normalnego życia, ale zapewnia poczucie wartości, potrzebę piękna i nadaje sens istnienia jednostkom często mniej sprawnym i odrzuconym. Naukowe badania dowodzą, że terapia zajęciowa przyczynia się do redukcji depresji, lęku, fobii, obsesji i innych schorzeń wieku starszego, ułatwia nawiązanie kontaktów społecznych, integrację w grupie, już samo oglądanie dzieł sztuki i wykonywanie terapii sztuką dostarcza przyjemności, poprawia ogólny stan psychofizyczny, rozwija intelektualnie i pobudza kreatywność.

Istotą terapii zajęciowej jest właśnie zajęcie. To przez wykonywanie rozmaitych czynności osoby starsze biorące udział w zajęciach terapeutycznych pobudzają swoją sprawność, stymulują wygaszone lub wygasające zmysły. Zajęcia te, w zamyśle powinny pozytywnie wpływać na stan biopsychospołeczny seniorów.

Do tego warto zwrócić uwagę na plan dnia który jest jakże ważny w naszym funkcjonowaniu. Już od najmłodszych lat mamy ustalony harmonogram. Chodzimy do przedszkola, szkoły, na studia, do pracy i to wszystko powoduje że nasz plan dnia jest ułożony. Jednak kiedy przechodzimy na emeryturę to my jako jednostki musimy sobie zorganizować dzień i niejako ułożyć od nowa plan dnia. I tu pojawia się wyzwaniem przed którym staje każdy terapeuta zajęciowy i każdy senior. Jak zorganizować dzień? Jak stworzyć plan dnia od początku od podstaw?

Jak zachęcić ośrodki pomocy społecznej do tego by szkoliły swoje pielęgniarki, terapeutów, opiekunów i innych pracowników? Na to pytanie odpowiemy w artykule. Jak wynika z badań każda złotówka wydana na doszkolenie pracownika przynosi 170% zysku dla naszej instytucji. To niesamowite jak wielką moc mają szkolenia w ośrodkach pomocy społecznej.  Tą świetną wiadomość przyćmiewa to że mniej niż pięćdziesiąt procent placówek inwestuje w rozwój swoich pracowników. Dlaczego? Dlatego ze nie wierzymy w skuteczność szkoleń. Szkolenia dla pomocy społecznej wydają nam się niejednokrotnie przykrym obowiązkiem niż formą podniesienia atrakcyjności placówki, formą motywacji pracowników czy formą nagrody.

Osoby starsze mają nie tyle zupełnie inne potrzeby co zmodyfikowane. Każdy z nas w zależności od wieku, pochodzenia, kultury czy poglądów ma inne potrzeby. Tak jest z osobami starszymi. Kiedy przechodzimy na emeryturę okazuje się że nasze potrzeby się zmieniają, modyfikują są inne niż były wcześniej. To nie jest nic złego że nasze potrzeby ulegają zmianie. Mówi o tym chociażby Maslow w swojej piramidzie potrzeb. Rzeczą normalną jest zmiana poglądów przekonań i potrzeb. Zastanówmy się więc czy seniorzy mają inne potrzeby niż pozostała część społeczeństwa?

Terapia zajęciowa jest formą rehabilitacji. Jest to rehabilitacja ruchowa, intelektualna, artystyczna, samoobsługowa i społeczna. Terapia zajęciowa daje osobie starszej, chorej, niesprawnej intelektualnie czy fizycznie możliwość powrócenia do samodzielnego funkcjonowania. Terapia stwarza przestrzeń do rozwoju ale też do nie cofania się. Parafrazując znane zdanie „ Ten kto nie poddaje się terapii zajęciowej ten się cofa”. Pod okiem specjalisty jakim jest terapeuta zajęciowy, osoba niepełnosprawna fizycznie, intelektualnie lub starsza ćwiczy czynności dnia codziennego wykonując różnego rodzaju zadania jakie stawia przed nim terapeuta.

Od kiedy terapia zajęciowa rozwija się w dynamicznym tempie nie należy mylić jej z ergoterapią. Ergoterapia jest rodzajem terapii zajęciowej, stojącym w jednym szeregu z arteterapią i socjoterapią. Przy czym arteterapia, to kontakt bierny lub czynny ze sztuką i kulturą; sojoterapia, to terapia zaburzeń zachowania i zaburzeń emocjonalnych w toku spotkań grupowych i towarzyskich; natomiast ergoterapia, to terapia pracą, terapia poprzez zajęcia manualne.

Terapeuci coraz częściej podczas planowania zajęć poszukują nowych form terapii. Dzieje się tak, nie tylko dlatego, że są oni rządni wiedzy, ale dlatego też, że klienci stają się coraz bardziej wymagający. Mówiąc o nowych formach terapii mam na myśli nie tylko innowacyjne podejścia wypracowane przez dziedzinę jaką jest terapia zajęciowa, takie jak np. opisywane wcześniej podejście Person Centred Practice; ale wprowadzenie w program tych narzędzi, które już istnieją choć nie stosowano ich w procesie terapeutycznym.

Jak poprawić pamięć i koncentrację s starszym wieku?

Wraz z wiekiem często dostrzegamy ubytki w naszej pamięci. Myślimy niejednokrotnie że to coś poza naturalnego. Okazuje się jednak że zmiany w naszej pamięci zachodzą całe życie a na starość możemy doświadczać małych czy większych problemów z pamięcią. 

Coraz częściej zdarza nam się o czymś zapomnieć. Coraz szybciej ulegamy dezorientacji i nie jesteśmy w stanie na długi czas skupić się na jednej rzeczy.  Nauka i przyswajanie nowych informacji przychodzi nam coraz trudniej. Jak więc zatem poprawić swoją pamięć w starszym wieku?

Woda to coś bez czego nikt z nas nie jest w stanie przeżyć. Woda to jeden z głównych składników pokarmowych. Woda transportuje, wypłukuje z toksyn, oczyszcza nasz organizm. Woda jest naszym sprzymierzeńcem wspomaga procesy metaboliczne w organizmie, neutralizuje zły wpływ używek na nasz mózg i organizm. Każdy z nas zatem wie że picie wody jest dobre. Nie każdy natomiast wie że jej brak może spowodować duże zniszczenie dla naszego organizmu. Zastanawiasz się co to może być? Jak brak wody może wpłynąć na nasz mózg? Jeśli tak czytaj dalej a dowiesz się jakie są najpopularniejsze objawy odwonienia.

Problemy z pamięcią? Jak im skutecznie zapobiec?

Nie pamiętasz nazwiska aktora, którego uwielbiałaś w swej młodości? Zapomniałaś gdzie zostawiłaś telefon czy okulary? Nie pamiętasz terminów wizyt u lekarzy? Takie kłopoty z pamięcią mieszczą się w granicach normy. Co zrobić by jej nie przekroczyć? Poznaj siedem skutecznych metod poprawy swojej pamięci i zapanuj nad nią.

Wierząc, że posiadamy już choćby szczątkową wiedzę dotyczącą terapii zajęciowej, powyższy temat zacznę od wyjaśnienia czym jest animacja czasu wolnego. Jak mówi literatura, animacja czasu wolnego, to „intencjonalne kierowanie ludźmi w czasie wolnym poprzez włączanie i bezpośrednio do określonej aktywności. Celem tak rozumianej animacji jest wzbogacenie czasu wolnego wartościami, które dają szansę zaspokojenia potrzeb człowieka”

Czym jest wspomniana w tytule terapia reminiscencyjna?  Jak wskazuje słownik języka polskiego, reminiscencja to wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane. Zatem terapia stosująca reminiscencję polega na oddziaływaniu na psychikę chorego, podopiecznego, poprzez przywołanie najważniejszych, najbardziej istotnych i silnych wspomnień z przeszłości. Terapię reminiscencyjną uważa się za jedną z pozafarmakologicznych metod leczenia. Wymienia się ją wraz z terapią zajęciową, kinezyterapią czy fizjoterapią.

Aktywizacja osób starszych oraz prawidłowa organizacja zajęć i czasu wolnego stanowić może źródło rozwoju osób w podeszłym wieku.

Osób starszych w naszym społeczeństwie jest coraz więcej. W Polsce większość osób starszych jest nieaktywna zawodowa. A wile osób po 60 roku życia mogła by być aktywna zawodowo, społecznie czy w każdej innej formie. Aktywność w każdej formie to wspaniała alternatywa dla tych którzy chcą pożytecznie spędzić swój wolny czas. 

Aktywizacja seniorów to wyzwanie jakie stoi przed nami i na jakie musimy się przygotować. Aktywny senior to aktywne społeczeństwo i ta myśl powinna nam przyświecać jeśli mówimy o aktywizacji osób starszych w dalszej i długofalowej perspektywie. 

Mężczyźni i kobiety na całym świecie odwracają się od tradycyjnej medycyny i poszukują naturalnych metod poprawy zdrowia, rozwiązaniem może być aromaterapia.  

Aromaterapia to  tradycyjna metodę medycyny naturalnej, w której stosowane są naturalne, roślinne olejki eteryczne. Olejki eteryczne są lotnymi cieczami o intensywnym zapachu, oleistej konsystencji, barwy żółtej, słomkowej lub bezbarwne, czasem charakteryzują się intensywniejszą barwą, np. niebieską (olejek rumiankowy). Wszystkie olejki w różnym stopniu działają przeciwbakteryjnie, odkażająco, przeciwzapalnie a nawet przeciw wirusowo. Właściwe zastosowanie olejków pobudza układ odpornościowy organizmu, zwiększa odporność na zakażenia, poprawia krążenie, działa przeciwbólowo. Ważnym obszarem zastosowania olejków eterycznych jest oddziaływanie na psychikę człowieka.

Chcąc odpowiedzieć sobie i wam, na zawarte w temacie pytanie, zwróciłam się z nim do ludzi, którzy tak jak ja pracują w zawodzie terapeuty zajęciowego. Mimo różnych rodzajów placówek, w których zatrudnione są osoby odpowiadające na moje pytanie, dostrzegłam zbieżność, a nawet zbieżności w odpowiedziach. Oczekując na rozwinięcie dyskusji mającej rozwiązać mój problem spodziewałam się, że dowiem się oczywistości, tego czego w zasadzie mogłam się spodziewać.

Większości z nas terapia ręki lub jak widnieje w tytule artykułu, terapia grafomotoryczna kojarzy się z pracą z dziećmi. Ale czy to jedyny obszar jej zastosowań? Zacznijmy w takim razie od samego zagadnienia. Terapia, jak wiemy, to pewien określony sposób działania, leczenia, usprawniania, za pomocą odpowiednio dobranych zabiegów, metod. Natomiast grafomotoryka dotyczy manualnej sprawności rąk. Sprawność ta, przejawia się w precyzji ruchów dłoni i palców oraz przez odpowiednie prędkości wykonywanych czynności.

Z wiekiem nasze dłonie stają się coraz mniej sprawne i palce zaczynają sztywnieć. Dlatego tak ważne jest ćwiczenie naszej motoryki by być sprawnym i samodzielnym w życiu codziennym. Terapia poprzez wykonywanie określonych ruchów palców czy dłoni może wydawać się dziecinna jednak badania potwierdzają że to dzięki pracy nad grafomotoryką pozostajemy sprawni przez długie lata.

Co dają nasze szkolenia z pomocy społecznej? Na początku naszej kariery zawodowej mamy dużą motywację i chęć do tego by podnosić swoje kwalifikacje zawodowe. Zależy nam na tym by zdobyć dobrą pracę czy lepsze stanowisko. Z czasem kiedy pracujemy wydaje nam się ze rozwój zawodowy nie jest już potrzebny a szkolenie to zbędna strata czasu. A okazuje się że szkolenia mogą nam dać wiele korzyści tych osobistych jak i społecznych.

Każdy z nas był na coś chory lub doświadczał choroby kogoś bliskiego. Mimo tego że zjawisko choroby jest dość spotykane nie umiemy sobie z nim radzić. Nie wiem co robić jak się zachować kiedy my lub osoba nam bliska nagle choruje. By pomóc wam w lepszym przeżywaniu tego momentu w życiu powstał ten artykuł. 

Reumatoidalne zapalenie stawów (gościec) to przewlekła choroba o charakterze ogólnoustrojowym i dotyczy tkanki  łącznej całego ciała. Istotą choroby jest proces zapalny, który  rozpoczyna  się wewnątrz stawu.  Choroba przebiega z okresami zaostrzeń i remisji, wraz z jej rozwojem dochodzi do ograniczenia sprawności, z czasem do inwalidztwa.

Ukończyliśmy szkołę policealną i zdobyliśmy dyplom zawodowy umożliwiający nam pracę w zawodzie terapeuty zajęciowego. Zdobyliśmy wyższe wykształcenie w tym kierunku lub najzwyczajniej na świecie interesuje nas ten obszar. Wszystko to, czego nauczymy się w procesie kształcenia, to zaledwie ułamek wiedzy z zakresu terapii zajęciowej. Jak każda dziedzina, poza głównymi założeniami meandruje i rozwidla się na mniejsze i węższe obszary pracy z człowiekiem.

Chromoterapia to inaczej leczenie kolorami,  które  opiera się na założeniu odmiennego działania każdej z siedmiu barw, na jakie rozszczepia się światło widzialne.  Każda barwa jest falą elektromagnetyczną o określonej długości - jej fale tylko w 20% rejestruje nerw wzrokowy, przekazując do mózgu, a pozostałe 80% drgań przejmują komórki skóry, które przekazują te drgania także do mózgu. Stamtąd bodźce są przekazywane do narządów wewnętrznych. Chromoterapia może tylko wspomagać leczenie konwencjonalne, ale go nie zastąpi.

Hortiterapia to terapia ogrodem ( ogrodoterapia), która poprawia psychiczny i fizyczny stan człowieka w każdym wieku oraz wspomaga tradycyjne metody rehabilitacji.  

Zajęcia z ogrodoterapii  są prowadzone  w domach opieki, w szpitalach , hospicjach,  ośrodkach uzależnień, więzieniach, szkołach, ogrodach botanicznych.

Z wiekiem skóra stopniowo traci swoje właściwości, zmienia się, staje się cieńsza, widoczna jest sieć drobnych naczyń krwionośnych. Zmniejsza się elastyczność skóry, jej odporność na urazy, maleje wrażliwość na ból, rany trudniej się goją, mniejsza jest produkcja łoju i potu (to powoduje wysuszenie i złuszczanie). Naskórek staje się bardziej suchy i szorstki, skóra właściwa jest mniej elastyczna i sprężysta, co sprzyja powstawaniu zmarszczek.

Szacuje się, że 51% pacjentów z dysfagią cierpi z powodu zachłyśnięć – w tym około 20% rozwinie zachłystowe zapalenie płuc. Aż 75% pacjentów z dysfagią cierpi z powodu odwodnienia a 48% jest niedożywionych. Śmiertelność w tej grupie pacjentów na skutek powikłań związanych z dysfagią sięga 20%.

Uzależnienie od leków polega na przyjmowaniu coraz większej dawki lekarstw dla otrzymania pożądanego efektu. Nasila to niebezpieczeństwo przedawkowania leków i wystąpienia ich działań niepożądanych aż do zatrucia i śmierci. Człowiek traci kontakt z rzeczywistością, pojawia się strach przed odstawieniem leku lub przed jego  brakiem.

Podejmując się rozwinięcia powyższego tematu, dużo czasu zajęło mi zrozumienie, kim tak naprawdę jest trudny podopieczny. Jakie powinien mieć cechy, jakie zachowania, w czym objawia się jego bycie trudnym. Kwestią do przemyślenia jest również to, czy trudny jest ogólnie, czy może tylko nam sprawia trudności. Relacje międzyludzkie, komunikacja, zdolności interpersonalne, temperament, charakter, sytuacja biopsychospołeczna – to czynniki, z których się składamy, które składają się na nas jako jednostkę społeczną. Spotkanie terapeuty czy opiekuna z podopiecznym, to spotkanie dwóch jednostek społecznych. Takie spotkanie, może zakończyć się owocnie, pozostawić relację w impasie lub nieść za sobą całkowite niepowodzenie.

Depresja charakteryzuje się obniżeniem nastroju (senior  jest smutny, apatyczny, nic go nie cieszy), obniżeniem napędu (spowolnione ruchy, wolniejsze myślenie, mówienie, reagowanie na różne sytuacje) i zaburzeniami poznawczymi (gorsze rozumienie tego, co inni mówią, gorsze zapamiętywanie i przypominanie sobie faktów, trudności w koncentracji uwagi).

Terapia zajęciowa jako jedna z form leczenia usprawniającego, której celem jest umożliwienie osobie osiągnięcia zdrowia, dobrostanu i satysfakcji życiowej poprzez uczestnictwo w różnego typu zajęciach, sprawia, że proces rewalidacji staje się atrakcyjniejszy i dzięki temu osoby jej potrzebujące dużo łatwiej podejmują się uczestnictwa.

Jedną z chorób osób starszych jest niedożywienie, do którego dochodzi wskutek głodzenia organizmu (to stan niedoboru pokarmu w stosunku do potrzeb). Spośród 7 miliardów ludzi zamieszkujących Ziemię 1/3 jest prawidłowo odżywionych, 1/3 jest niedożywionych a 1/3 ma nadwagę i otyłość.

Rozwój terapii zajęciowej w naszym kraju dopiero nabiera rozpędu. Terapeuci pracują w różnych rodzajach placówek, z osobami w różnym wieku i o odmiennych potrzebach. Każda z tych grup ma swoją specyfikę, a na specyfikę tę składa się również indywidualność każdej z osób tworzących daną grupę.

Kiedy w trakcie kształcenia się w zawodzie terapeuty zajęciowego przechodziłam praktyki w placówkach o różnych profilach, na koniec edukacji wiedziałam, a nawet byłam że terapia zajęciowa to mój kierunek. Wiedziałam również to, że nigdy, nie chciałabym pracować w placówkach psychiatrycznych, czy zajmujących się seniorami.

Każdy z nas marzy o wakacjach, bez w względu na wiek. Dzieci cieszą się, bo nie ma szkoły. Dorośli mają przerwę w pracy a seniorzy ? Nasi bliscy (rodzice, dziadkowie), pacjenci, mieszkańcy placówek pomocowych już nie pracują, mają sporo czasu wolnego. Dlatego wakacje powinny być dla nich również powodem do radości. To jest czas, gdy nie trzeba nigdzie się śpieszyć, można robić to na co ma się ochotę a przede wszystkim można więcej czasu spędzać razem. Wykorzystać ten czas żeby cieszyć się ze swoim towarzystwem.

Opieka, to dawanie wsparcia, zaspokajanie potrzeb i dbanie o szeroko rozumiany dobrostan podopiecznego. Mówiąc o pracy opiekuna osoby starszej możemy mieć na myśli  dwojakie podejście. Z jednej strony opiekunem jest członek rodziny trzymający pieczę nad potrzebującym seniorem, z drugiej zaś, opiekunem może być ktoś zupełnie obcy.

Komunikacja z osobą chorą na demencję

Do powstania demencji przyczynić się mogą takie jednostki chorobowe jak choroba Parkinsona, pląsawica Huntingtona, choroba Picka, AIDS, alkoholizm, choroba Alzeheimera czy nawet udar mózgu.  Osoby doświadczające objawów jakie niesie za sobą demencja, muszą liczyć się z ich stopniowym nasilaniem, choć dzięki własnemu wysiłkowi i współpracy ze specjalistami mogą odsunąć w czasie zmaganie się z najtrudniejszą jej postacią (całkowitą niemocą fizyczną i umysłową).

Przed każdym terapeutą zajęciowym prędzej czy później stanie wyzwanie zmotywowania do udziału w zajęciach tych, którzy nie są przekonani co do ich wartości. Różne są przyczyny braku motywacji. Na szczęście terapia zajęciowa to tak szeroko pojęta dziedzina, że wszyscy znajdą coś dla siebie. Możemy wybierać w metodach, od arteterapii po silwoterapię, pakiet terapeuty to niekończące się możliwości. Zostawiając jednak trochę z boku nasz „hura optymizm”, zastanówmy się jak zmotywować do terapii osobę, która z wielu powodów nie chce w niej uczestniczyć.

Jako terapeuci zajęciowi jesteśmy zwykle częścią większej całości – zespołu terapeutycznego. Jeśli mieliśmy szczęście w trakcie poszukiwania pracy i zatrudniono nas w placówce, w której ów zespół terapeutyczny nie jest jedynie wzmianką w przepisach, mamy wówczas szansę dostrzec różnicę w jakości pracy. Dobrze funkcjonujący zespół radzi sobie w wielu krytycznych momentach. Jedną z krytycznych sytuacji w pracy zespołu jest nagłe załamanie zdrowia podopiecznego, lub regres umiejętności, które do tej pory wspólnie wypracowaliśmy.

1. Nawiązanie pozytywnej relacji między terapeutą a podopiecznym.

            Jeśli nie zbudujemy pozytywnej więzi z osobami, które uczestniczą w prowadzonych przez nas zajęciach, długo możemy czekać na efekty tej współpracy. Pokażmy, że są oni dla nas partnerami, nie stawiajmy ich w pozycji „ucznia”.

Może się wydawać ze każdy już dziś mówi o motywacji. Motywujemy się wzajemnie, motywują nas w telewizji i w Internecie. Motywacja jest na topie każdy lubi używać tego słowa i wydawać by się mogło że to wystarczy. Kilka razy dziennie na portalach społecznościowych należy wstawić hasła typu „Nie poddawaj się” „Bądź zmianą” itp. A wszyscy uważają nas za motywacyjne guru.

Potrzeby podstawowe i wyższego rzędu u seniorów różnią się od potrzeb ludzi młodszych. Różnice wynikają zarówno ze stanu posiadania jak i ze stanu doświadczenia jakie osoby starsze posiadają. Zazwyczaj seniorzy posiadają własny dom lub mieszkanie, potrzebne sprzęty, zabezpieczenie finansowe, rodzinę.

Terapia zajęciowa jest formą aktywizacji, której głównym celem jest podnoszenie sprawności za pomocą konkretnych zajęć, czynności i pracy. Zajęcia terapeutyczne mają podtrzymać aktywność, odwracać uwagę od niepokojących myśli i wyobraźni, przywracać utraconą sprawność, dodawać wiary we własne możliwości, podnosić samoocenę a przede wszystkim zwiększać samodzielność.

Zajęcia relaksacyjne

W obecnych zabieganych czasach ludzie potrzebują odpoczynku mimo tego że wydawać nam się może iż potrzebują wielu atrakcji i ciągłego ruchu to często osoby przychodzące na terapie mają bardzo bogaty świat wewnętrzny i potrzebują od niego odpocząć.  

Rodzaje terapii zajęciowej.

Terapia zajęciowa jest formą psychoterapii, która polega pracy w różnych obszarach życia osoby upośledzonej, niepełnosprawnej czy mającej jakiekolwiek problemy zdrowotne. Jej celem jest przywrócenie zdolności umysłowych, poznawczych i motorycznych osób biorących udział w terapii.  

JAKA JEST ROLA TERAPEUTY ZAJĘCIOWEGO?

Udany przebieg terapii w największym stopniu zależy od umiejętności terapeuty – od tego, czy jest on w stanie stworzyć na zajęciach przyjazną, życzliwą atmosferę, w której każda osoba będzie czuć się dobrze.

Kiedy zaczynamy przygodę z terapią zajęciową musimy wiedzieć co tak naprawdę dajemy swoim podopiecznym. Korzyści jakie mogą się pojawić po wytrwałym, systematycznym chodzeniu na zajęcia terapeutyczne są oszałamiające. Dlatego przypatrzmy się temu czemu służy terapia zajęciowa.

Po pierwsze zwiększa się samodzielność osoby która poddawana jest terapii zajęciowej. Potrafi umie może wykonywać codzienne czynności. Często to co dla nas jest oczywiste dla osób chorych może być wyczynem. Dlatego czynności dnia codziennego: higiena, ubieranie się, przygotowanie posiłków, robienie zakupów itp. Mogą dzięki terapii zajęciowej stać się udziałem każdego.

Ćwiczenia poprawiające wzrok.

Czy można poprawić wzrok ćwicząc go? Jak przekonują specjaliści tak. Wystarczy jedynie systematycznie ćwiczyć swój wzrok.

Wszystko zaczęło się od amerykańskiego okulisty Williama Bates, który w latach 20 tych stwierdził iż napięcie jest głównym wrogiem oczu. Stąd też teoria by oczy jak najczęściej rozluźniać co do czego sam W. Bates zachęca.

Problemy z pamięcią? Jak im skutecznie zapobiec?

Nie pamiętasz nazwiska aktora, którego uwielbiałaś w swej młodości? Zapomniałaś gdzie zostawiłaś telefon czy okulary? Nie pamiętasz terminów wizyt u lekarzy? Takie kłopoty z pamięcią mieszczą się w granicach normy. Co zrobić by jej nie przekroczyć? Poznaj siedem skutecznych metod poprawy swojej pamięci i zapanuj nad nią.

Terapia zajęciowa

Terapia zajęciowa ma bardzo duże znaczenie i może znacznie wpłynąć na poprawę funkcjonowania naszych podopiecznych. Nie zależnie w jakiej instytucji pracujemy i jakimi osobami się zajmujemy na co dzień. Wszystko zaczyna się i kończy od tego czy chcemy pomóc. Czy też bardziej zależy nam na innych czynnościach. Przecież po jednych zajęciach nie zobaczymy znaczącej poprawy.

Terapia osoby chorej na Alzheimera

Dziś poznacie siedem zasad terapii osoby chorej na Alzheimera. Te siedem prostych technik terapii osoby chorej na Alzheimera może znacznie poprawić wyniki terapii. Wiadomo nie będą one spektakularne ale wystarczy lepsze zachowanie, wydłużenie okresu stabilizacji chorego czy jego wyciszenie i to już będzie nie lada sukces. Przy chorobie Alzheimera każda nawet najmniejsza terapia się liczy. Poznanie prostych technik terapeutycznych może poprawić także lepsze funkcjonowanie terapeuty który wie jak postępować z chorym na Alzheimera

Co wiemy o chorobie Alzheimera?

Alzheimer. Zapominasz słowa podczas rozmowy, znów nie wiesz, gdzie zostawiłeś klucze, masz problem z przypomnieniem sobie imion czy twarzy, nie rozumiesz czytanych zdań? Tak to się zwykle zaczyna. Szacuje się, że obecnie na chorobę Alzheimera cierpi ponad 30 milionów osób na całym świecie. W Polsce choroba ta dotyka blisko 350 tys. osób.

Cech dobrego opiekuna osoby starszej.

Problem starzenia się społeczeństw dotyczy coraz większej liczby krajów, zwłaszcza tych wysokorozwiniętych, jak Niemcy czy Wlk. Brytania. Popyt na wykwalifikowanych opiekunów wciąż rośnie. Jakie zatem cechy powinien posiadać opiekun osoby starszej, aby stać się pożądanym pracownikiem?

Zadaje sobie często to pytanie. Czy boje się starości? Odpowiedzieć chyba muszę ze tak. Bo starość to ograniczenia. Mimo że mi się chce to wciąż to poczucie że nie mogę już robić wszystkiego. To to że kiedy wybieram się na spacer to szukam ławki a nie rozkoszuje się spacerem. To trochę tak jak z czasem który przemija. Tak chyba boje się starości bo starość pokazuje owoce życia. A czy ty boisz się starości?

Organizacja mieszkania pod kątem dopasowania do kondycji osoby starszej nie musi oznaczać wielkiej i kosztownej rewolucji. Wystarczy kilka drobnych zmian, aby senior poczuł się pewnie w nowym miejscu. Dodatkowo, należy pamiętać, że aranżacja mieszkania zawsze powinna być dopasowana do aktualnej kondycji fizycznej osoby starszej.
Wygospodaruj oddzielny pokój.

Wypalenie zawodowe terapeuty zajęciowego – przyczyny.
Wypalenie zawodowe ogólnie opisuje się jako stan wyczerpania cielesnego, duchowego lub uczuciowego. Trudno jest określić dokładny początek tego procesu. Sugeruje to iż proces ten zaczyna się bardzo powoli i niezauważalnie, a ujawnia się nagle i z dużą siłą.

CO NAJPIERW 
O miejsce w placówce opiekuńczej staramy się z wielu różnych powodów. Często jest to ostateczność, gdy warunki dotychczasowe nie zapewniają danej osobie wystarczającej opieki. Dotyczy to części osób z chorobami psychicznymi, upośledzeniem umysłowym czy osób starszych. W tej ostatniej grupie znajdują się jednak coraz częściej osoby (podobnie jak na Zachodzie), które świadomie dokonują takiego wyboru. Na miejsce w DPS oczekują z niecierpliwością i nadzieją.

Każdy z nas z czasem ma problemy z pamięcią i zapamiętywaniem. Może niektórzy z was myślą że aby poprawić pamięć trzeba włożyć dużo pracy i wysiłku. Ilu z nas ma na to ochotę? Dzięki temu tekstowi dowiesz się, m.in. jak zwiększyć umiejętność zapamiętywania pojęć, słówek, dat czy terminów bez dużego nakładu pracy.

To postępująca, degeneracyjna choroba ośrodkowego układu nerwowego, charakteryzująca się występowaniem otępienia.Jest to najczęstsza przyczyna występowania otępienia u osób powyżej 65 roku życia, ale może występować tak że wcześniej. 

Coraz większa liczba osób starszych w naszym społeczeństwie powoduje, że częściej musimy zajmować się naszymi rodzicami. Krajowe systemy opieki są nie wydolne i wymuszają na nas opiekę nad naszymi rodzicami. I tu pojawia się problem niewiedzy i braku wsparcia osób zajmujących się seniorami w domu.

Wiesz, że dla Twojego mózgu nie ma większego znaczenia, czy śpisz tylko kilka godzin, czy nie śpisz wcale? Co to oznacza? nic więcej jak tylko to że mózg odczytuje to czy jesteś wyspany czy nie. Nie ma różnicy, czy spałeś godzinę krócej niż powinieneś, czy nie spałeś wcale. 

Aktywizacja osób starszych przez terapie zajęciową. A także prawidłowa organizacja zajęć i czasu wolnego stanowić może źródło rozwoju osób starszych. Jednak czy aktywizacja seniorów przez terapię zajęciową jest możliwa? Aktywizując pobudzamy osoby starsze do działania do lepszego funkcjonowania. Jednak czy osoby starsze chcą być aktywizowane, pobudzane, zachęcane do zajęć terapeutycznych?