PublikacjeDla seniora

PROBLEMY ŻYWIENIOWE OSÓB STARSZYCH

Jedną z chorób osób starszych jest niedożywienie, do którego dochodzi wskutek głodzenia organizmu (to stan niedoboru pokarmu w stosunku do potrzeb). Spośród 7 miliardów ludzi zamieszkujących Ziemię 1/3 jest prawidłowo odżywionych, 1/3 jest niedożywionych a 1/3 ma nadwagę i otyłość.

U chorych objętych leczeniem szpitalnym niedożywienie występuje u 30-40 % pacjentów. Najbardziej narażeni są pacjenci oddziałów intensywnej terapii, chirurgii, onkologii, interny, gastrologii i geriatrii. Wśród dorosłych chorych ambulatoryjnych  problem niedożywienia może dotyczyć 30 % zgłaszających się do lekarza pierwszego kontaktu, z czego 10 % powinno być hospitalizowanych.

Wyróżniamy 3 rodzaje niedożywienia:

• przewlekłe niedożywienie białkowo – kaloryczne (marasmus) charakteryzuje się zmniejszeniem masy ciała spowodowanym ubytkiem mięśni i tkanki tłuszczowej, badania laboratoryjne są często długo prawidłowe. Wywiad żywieniowy pozwala stwierdzić znaczne niedobory w przyjmowanym pożywieniu. Ten stan jest łatwy do rozpoznania ponieważ sam chory zauważa postępujące chudnięcie i ubytek sił.  Ten typ niedożywienia jest najczęściej spotykany u przewlekle chorych na choroby układu pokarmowego, oddechowego, krążenia, moczowego oraz u chorych na nowotwory. W większości przypadków aby poprawić stan chorego należy zastosować żywienie doustne gotowymi dietami przemysłowymi lub żywieniem przez zgłębnik (nosowo – żołądkowy lub nosowo – jelitowy).
• kwashiorkor czyli ostre niedożywienie z powikłaniami takimi jak: spadek stężenia albumin w osoczu poniżej normy, obrzęki, zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, zaburzenia świadomości. Ten typ niedożywienia występuje głównie u pacjentów w ostrej fazie choroby, po urazach, operacjach, z nadwagą lub otyłością, u których spożycie białka jest znacznie ograniczone, u oparzonych, chorych pozostających pod wpływem ostrego stresu. Rozpoznanie opiera się przede wszystkim na wynikach badań laboratoryjnych dlatego trudno jest rozpoznać ten typ niedożywienia. Aby poprawić stan chorego należy rozpocząć żywienie pozajelitowe.
• niedożywienie typu mieszanego to połączenie dwóch wymienionych powyżej rodzajów niedożywienia. Leczenie dostosowane jest do potrzeb i sytuacji klinicznej.

Przyczyny niedożywienia u seniorów:

• choroby przewlekłe, niepełnosprawność
• nieprawidłowy sposób odżywiania
• braki w uzębieniu oraz choroby jamy ustnej (zmniejszenie apetytu, utrudnione połykanie)
• zmiany fizjologiczne zachodzące w organizmie
• ograniczone dochody
• samotność
• hospitalizacja w ciągu ostatniego roku
• ilość i rodzaj przyjmowanych leków
• problemy z pamięcią czy depresja.

Jak rozpoznać niedożywienie u osoby starszej ?

1. Analiza składu ciała: metoda bioimpedancji (BIA)
2. Badania antropometryczne: np. BMI, ubytek masy ciała, oszacowanie masy ciała w oparciu o wartość pomiaru obwodu łydki, długości kości od podstawy stopy do kolana, obwodu ramienia oraz grubości fałdu skórno – tłuszczowego pod łopatką, pomiar obwodu ramienia
3. Badania biochemiczne: pomiar stężenia albuminy, prealbuminy, transferryny czy całkowitej liczby limfocytów, bilans azotowy.
4. Kwestionariusz stanu odżywienia: MNA (Mini Nutritional Assessment), skala NSI Determine Checklist.

Konsekwencje niedożywienia to m.in. :

• skrócenie długości i jakości życia chorego
• spadek masy ciała spowodowany ubytkiem mięśni, tkanki tłuszczowej, masy narządów wewnętrznych i siły mięśni prowadzi do postępującego ograniczenia aktywności fizycznej.
• spadek odporności oraz zwiększenie ryzyka chorób
• zaburzenia trawienia i wchłaniania
• utrudnia proces gojenia ran
• zwiększa ryzyko powstania odleżyn.

Jak zapobiegać niedożywieniu u osób starszych ?

Profilaktyka obejmuje przede wszystkim zapewnienie dobowej podaży energii i składników odżywczych, szczególnie należy zwrócić na podaż białka, błonnika, witamin makro i mikroelementów oraz wody. W uzupełnieniu diety pomocne są doustne odżywki medyczne. Takie produkty to kompletne źródło składników odżywczych, witamin oraz mikroelementów, występują w postaci napoju mlecznego w różnych smakach. Dodatkowo odżywki dla seniorów zawierają argininę i glutaminę, niezbędną   w procesie gojenia ran a także odleżyn. Doustne suplementy pokarmowe mogą być stosowane jako uzupełnienie diety np. miedzy posiłkami a przypadku osób nie przyjmujących innych posiłków, mogą być jedynym źródłem odżywienia. Zbilansowana dieta wpływa na poprawę stanu zdrowia, wzmacnia efekty leczenia czy rehabilitacji. W konsekwencji poprawia się jakość życia seniorów również ich rodzin.

Należy zwrócić uwagę na to, żeby senior:

1. jadł codziennie 4-5 posiłków o regularnych porach
2. codziennie wychodził na spacery, jeżeli jest to możliwe
3. miał zapewnioną różnorodność potraw i produktów
4. zjadał codziennie warzywa i owoce
5. wypijał codziennie przynajmniej 2 litry płynów
6. ograniczył spożycie tłuszczu, soli  oraz węglowodanów prostych (cukier, słodycze)

Aby ustalić indywidualną dietę biorącą pod uwagę wszystkie dolegliwości i choroby przewlekłe należy skorzystać z pomocy dietetyka. Zmianę diety należy robić delikatnie  i taktownie, szanując dotychczasowe nawyki żywieniowe i preferencje kulinarne seniora. Postarajmy się aby wprowadzane nowości były przygodą, odkrywaniem nowych smaków i możliwości, należy to robić stopniowo i najlepiej wspólnie. Duże znaczenie ma wygląd i zapach potraw, to pobudza apetyt i zachęca do jedzenia.

Autor

Ewa Zeler