PROBLEMY ŻYWIENIOWE OSÓB STARSZYCH
PROBLEMY ŻYWIENIOWE OSÓB STARSZYCH
Jedną z chorób osób starszych jest niedożywienie, do którego dochodzi wskutek głodzenia organizmu (to stan niedoboru pokarmu w stosunku do potrzeb). Spośród 7 miliardów ludzi zamieszkujących Ziemię 1/3 jest prawidłowo odżywionych, 1/3 jest niedożywionych a 1/3 ma nadwagę i otyłość.
U chorych objętych leczeniem szpitalnym niedożywienie występuje u 30-40 % pacjentów. Najbardziej narażeni są pacjenci oddziałów intensywnej terapii, chirurgii, onkologii, interny, gastrologii i geriatrii. Wśród dorosłych chorych ambulatoryjnych problem niedożywienia może dotyczyć 30 % zgłaszających się do lekarza pierwszego kontaktu, z czego 10 % powinno być hospitalizowanych.
Wyróżniamy 3 rodzaje niedożywienia:
- przewlekłe niedożywienie białkowo – kaloryczne (marasmus) charakteryzuje się zmniejszeniem masy ciała spowodowanym ubytkiem mięśni i tkanki tłuszczowej, badania laboratoryjne są często długo prawidłowe. Wywiad żywieniowy pozwala stwierdzić znaczne niedobory w przyjmowanym pożywieniu. Ten stan jest łatwy do rozpoznania ponieważ sam chory zauważa postępujące chudnięcie i ubytek sił. Ten typ niedożywienia jest najczęściej spotykany u przewlekle chorych na choroby układu pokarmowego, oddechowego, krążenia, moczowego oraz u chorych na nowotwory. W większości przypadków aby poprawić stan chorego należy zastosować żywienie doustne gotowymi dietami przemysłowymi lub żywieniem przez zgłębnik (nosowo – żołądkowy lub nosowo – jelitowy).
- kwashiorkor czyli ostre niedożywienie z powikłaniami takimi jak: spadek stężenia albumin w osoczu poniżej normy, obrzęki, zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, zaburzenia świadomości. Ten typ niedożywienia występuje głównie u pacjentów w ostrej fazie choroby, po urazach, operacjach, z nadwagą lub otyłością, u których spożycie białka jest znacznie ograniczone, u oparzonych, chorych pozostających pod wpływem ostrego stresu. Rozpoznanie opiera się przede wszystkim na wynikach badań laboratoryjnych dlatego trudno jest rozpoznać ten typ niedożywienia. Aby poprawić stan chorego należy rozpocząć żywienie pozajelitowe.
- niedożywienie typu mieszanego to połączenie dwóch wymienionych powyżej rodzajów niedożywienia. Leczenie dostosowane jest do potrzeb i sytuacji klinicznej.
Przyczyny niedożywienia u seniorów:
- choroby przewlekłe, niepełnosprawność
- nieprawidłowy sposób odżywiania
- braki w uzębieniu oraz choroby jamy ustnej (zmniejszenie apetytu, utrudnione połykanie)
- zmiany fizjologiczne zachodzące w organizmie
- ograniczone dochody
- samotność
- hospitalizacja w ciągu ostatniego roku
- ilość i rodzaj przyjmowanych leków
- problemy z pamięcią czy depresja.
Jak rozpoznać niedożywienie u osoby starszej ?
- Analiza składu ciała: metoda bioimpedancji (BIA)
- Badania antropometryczne: np. BMI, ubytek masy ciała, oszacowanie masy ciała w oparciu o wartość pomiaru obwodu łydki, długości kości od podstawy stopy do kolana, obwodu ramienia oraz grubości fałdu skórno – tłuszczowego pod łopatką, pomiar obwodu ramienia
- Badania biochemiczne: pomiar stężenia albuminy, prealbuminy, transferryny czy całkowitej liczby limfocytów, bilans azotowy.
- Kwestionariusz stanu odżywienia: MNA (Mini Nutritional Assessment), skala NSI Determine Checklist.
Konsekwencje niedożywienia to m.in. :
- skrócenie długości i jakości życia chorego
- spadek masy ciała spowodowany ubytkiem mięśni, tkanki tłuszczowej, masy narządów wewnętrznych i siły mięśni prowadzi do postępującego ograniczenia aktywności fizycznej.
- spadek odporności oraz zwiększenie ryzyka chorób
- zaburzenia trawienia i wchłaniania
- utrudnia proces gojenia ran
- zwiększa ryzyko powstania odleżyn.
Jak zapobiegać niedożywieniu u osób starszych ?
Profilaktyka obejmuje przede wszystkim zapewnienie dobowej podaży energii i składników odżywczych, szczególnie należy zwrócić na podaż białka, błonnika, witamin makro i mikroelementów oraz wody. W uzupełnieniu diety pomocne są doustne odżywki medyczne. Takie produkty to kompletne źródło składników odżywczych, witamin oraz mikroelementów, występują w postaci napoju mlecznego w różnych smakach. Dodatkowo odżywki dla seniorów zawierają argininę i glutaminę, niezbędną w procesie gojenia ran a także odleżyn. Doustne suplementy pokarmowe mogą być stosowane jako uzupełnienie diety np. miedzy posiłkami a przypadku osób nie przyjmujących innych posiłków, mogą być jedynym źródłem odżywienia. Zbilansowana dieta wpływa na poprawę stanu zdrowia, wzmacnia efekty leczenia czy rehabilitacji. W konsekwencji poprawia się jakość życia seniorów również ich rodzin.
Należy zwrócić uwagę na to, żeby senior:
- jadł codziennie 4-5 posiłków o regularnych porach
- codziennie wychodził na spacery, jeżeli jest to możliwe
- miał zapewnioną różnorodność potraw i produktów
- zjadał codziennie warzywa i owoce
- wypijał codziennie przynajmniej 2 litry płynów
- ograniczył spożycie tłuszczu, soli oraz węglowodanów prostych (cukier, słodycze)
Aby ustalić indywidualną dietę biorącą pod uwagę wszystkie dolegliwości i choroby przewlekłe należy skorzystać z pomocy dietetyka. Zmianę diety należy robić delikatnie i taktownie, szanując dotychczasowe nawyki żywieniowe i preferencje kulinarne seniora. Postarajmy się aby wprowadzane nowości były przygodą, odkrywaniem nowych smaków i możliwości, należy to robić stopniowo i najlepiej wspólnie. Duże znaczenie ma wygląd i zapach potraw, to pobudza apetyt i zachęca do jedzenia.
Autor
Ewa Zeler